Биылғы 2025 жылды Мемлекет басшысы «Жұмысшы мамандықтар жылы» деп жариялады. Бұл шешім елдің экономикалық жағынан дамуына үлкен үлес қосады, өйткені, жұмысшы мамандықтары – өндіріс, құрылыс, ауыл шаруашылығы сияқты салалардың негізі. Кеңес Одағы кезінде де, одан кейінгі Тәуелсіздік жылдарында да бұл салада қыруар жұмыс жасалды. Осы жұмыстарды жүзеге асыруда қажырлы еңбек еткен ардагер- ұстаздарымыздың есімін әрдайым еске аламыз. Өмір бойы осы салада еңбек етіп, кәсіптік білім берудің отымен кіріп, күлімен шыққан Жұмабай Маханов ағамыздың еңбек жолы баршамызға үлгі-өнеге.
Ол 1942 жылы 1 шілдеде Қармақшы ауданы «Төрткөл» ауылында дүниеге келген. Алдымен ауылдағы мектепте, 7-сыныптан Жосалы қыстағындағы Молотов атындағы №26 мектеп-интернатта оқыған.
Еңбек жолын колхозда жұмысшы болып бастаған. Совет Армиясы қатарында әскери борышын атқарған соң, Н.Гоголь атындағы Қызылорда пединститутын оқып бітірген. Содан өмірінің соңына дейін №113 кәсіптік-техникалық училищесінде (кейін №6 кәсіптік лицей) директордың орынбасары қызметін 36 жыл бойы абыроймен атқарды. 1979-1981 жылдары Қызылорда теміржолына қарасты №1 мектеп-интернат директоры қызметінде болған.
Облыстағы кәсіптік-техникалық білім беру саласының өткен тарихына көз жіберсек, №113 (№6 кәсіптік лицей) кәсіптік-техникалық училищесі осы саладағы қарашаңырақтың бірі де бірегейі болды. 1954 жылы №26 құрылысшылар мектебі болып ашылған бұл оқу орны өткен 58 жыл ішінде қаншама жұмысшы маман даярлап, еліміздің түкпір-түкпіріне аттандырды.
Жұмабай Маханов соның 36 жылында директордың орынбасары қызметін атқарған екен. Оның басшылығымен училище сапалы білім мен тәрбие беруде, білікті де шебер мамандар даярлауда үлкен жетістіктерге қол жеткізіп, «Әрбір пәнге – оқу кабинеті, әрбір мамандыққа – шеберхана» деген қағидамен жұмыс жасады.
Ол облыстық кәсіптік-техникалық білім беру қызметкерлері мен ұжымы арасында аса беделді болды. «Ұстаздық ету – өзгенің бақытын аялау, өзінің уақытын аямау» деген қағиданы ұстана жүріп, Жұмекең қаншама жас ұстаздарды, өндіріс шеберлерін тәрбиеледі, жұмысшы мамандарын даярлаудың, сапалы білім берудің қыр-сырын үйретті, оларға бағыт-бағдар берді. Жаңадан еңбек жолын бастаған жас маман-ұстаздарға өзінің іс-тәжірибесін үйретуден, қамқорлық танытудан жалықпайтын.
КСРО Халық мұғалімі Т.Қасымов, елімізге еңбегі сіңген бапкер В.Пак, ұлағатты ұстаз-басшылар Д.Айтжанова, Қ.Мырзахметов, С.Раханов, Н.Ерниязов, Б.Күзембаев, тағы басқалармен қоян-қолтық жұмыс істеді. Еліміздің, қала берді, Әлемнің бірнеше дүркін жеңімпаздары болған велошабандоздар М.Сатыбалдиев, В.Капустин, үш мәрте республика чемпионы атанған жеңіл атлет И.Сәлімов, республика чемпиондары, бокстан СССР спорт шеберлері Ә.Оргараев. Н.Көбеков және т.б. осы оқу орнының кешегі шәкірттерінің өсіп-жетілуіне, адами-патриоттық қасиеттерді бойға сіңіруіне көп ықпал етті.
Жұмекең өзінің іскерлігінің, ұйымдастыру қабілетінің арқасында ұжым мүшелерін ұйымшылдыққа, ауызбірлікке жұмылдыра білді. Оқу-тәрбие жұмыстарын ғылыми негізде үйлестіруі арқасында училище ұжымы оқу-тәрбие, әлеуметтік-мәдени, спорттық жұмыстарда жылда жоғары жетістіктерге жетіп жүрді. Оқу орнында 6 директормен қызметтес болды. Барлық басшы оған арқа сүйейтін, еңбегіне риза болатын. Кез келген уақытта қол ұшын беруге дайын тұратын. Ұстаздар мен өндірістік оқу шеберлерінің жоғары атақтарға ие болуына көмектескенін астын сызып айтқан жөн. Училищенің оқытушысы Т.Қасымовтың СССР Халық мұғалімі жоғары атағын алуына Жұмекең айрықша еңбек сіңірді.
1970-1974 жылдары елде, облыста жалпы кәсіптік мамандық берумен қатар орта білім беру реформасы жүргізілді. Осы жұмыстарды табысты жүзеге асыруға оқу ісінің меңгерушісі Жұмабай Махановтың қосқан үлесі мол болды.
«Кәсіптік мамандықпен бірге жаппай орта білім беруді ұйымдастыру ерекшеліктері мен тәжірибелері» тақырыбында озық тәжірибелік жұмыстары облыс көлеміне таратылды. Оқу-тәрбие жұмыстарына, қазақ тілі мен әдебиетін тереңдетіп оқытуға байланысты әдістемелік еңбектері газет беттерінде, кітапша болып жарық көрді.
Жұмысшы мамандықтардың мемлекеттік стандартын қазақ тілінде әзiрлеуге қомақты үлесін қосып, сол жылдары Қызылорда облысы республикада бiрiншi орынға ие болды.
Ол жаны таза, жүрегі жұмсақ, көңілі көктем, пейілі дарқан, досқа адал жан болатын. Айналасынан адам үзілмейтін, ойын ашық айтатын, шындық үшін басын бәйгеге тігетін, жағымпаздықты ұнатпайтын, талапшыл әрі турашыл жан еді. Өте қарапайым, кішіпейiл, ізеттi, бiлiмдi, парасатты Жұмабай Маханұлының бойында мансап қуу, көзге түсу, бiреуге тәуелді болу секілді әдеттер жоқ болатын. Бірінші кезекте қарапайым халық пен балалар жайлы ойлайтын.
Жұмекең көпшіл еді, үлкенді аға, кішіні іні деп кішіпейілділікпен сыйласатын. Ол әзіл айтуға, қуақы сөздерімен адамның көңілін көтеруге шебер болатын. Ол жөнінде қатар қызмет жасаған С.Раханов: «Бір жылдары облыстық партия комитеті жанындағы екі жылдық марксизм-ленинизм университетінің бір оқу тобында С.Раханов, Ж.Маханов, С.Далханов, Д.Жақанов (барлығымыз да білім саласынанбыз) бірге оқыдық. Кейде жұмыстан кеш шығуымызға, жолсапарға кетуімізге байланысты оқуға, кейде емтихандарға бармай қалатын кездеріміз болатын. Университет ректоры, қарт коммунист А.Коренченко сол кездегі қалалық партия комитетінің идеологиялық жұмыстар жөніндегі хатшысы Абылайхан Айдосовқа біздің үстімізден шағым хат түсіріпті. Ол жерде «Университетте оқитын бірыңғай ханның балалары сабақтан жиі қалып, кейде емтиханға да қатыспайды» деп жазыпты.
Хатшы Абылай Хангерейұлы қатты ұрыспағанымен, кінәмізді бетімізге басып, ұялтып жатты. Сонда ортамызда тұрған Жұмекең: «Әбеке, кілең ханның балалары алдыңызға келіп тұрмыз. Сіз де ханның баласысыз ғой, енді сабақтан қалмауға тырысамыз, бізге кешіріммен қарауыңызды сұраймын» дегенде ол кісі күліп жіберіп: «Сендерге де дауа жоқ екен, жарайды, енді қайталамаңдар» деді. Ол кісінің өз әкесінің аты «Хан» сөзінен бастау алатынын ойға алса керек. Осыдан кейін біздер «Ханның балалары» атанып кетіп едік» деп еске алады.
№113 кәсіптік училищеге директордың орынбасары боларда облыстық кәсіптік білім басқармасының бастығы, соғыс және еңбек ардагері Смағұл Ысқақов «Әй, Маханның баласы, сен де қармақшылық екенсің, менімен жерлес болып шықтың ғой. Сол жағынан әңгімеге ілікпейміз бе, ойланайықшы. Байқауымша сен жас мамансың, өзің партия мүшесісің. Іскерлігіңді көрсет, кәсіптік білім саласының қызығы да қиындығы мол. Ынта-жігеріңмен беріліп істесең, бұл саладан басқа жұмысқа ауысуың да қиын болар. Іске сәт, інім» деген еді деп Жұмекең өткенді жиі еске алатын.
«Смекеңнен бата алып, еңбек жолымды бастаған киелі қарашаңырақ мен үшін қасиетті орын, сондықтан да осы қызметімді басқа жұмысқа айырбастамаймын» дейтін жарықтық. Солай болды да. Өмірінің соңғы күніне дейін қызмет орнында болды. Дүниеден өтерін білгендей-ақ, сенбі, жексенбі күндері жұмыста болды. Сонан кейін ертесіне ауруханада көз жұмды. Кейін әріптестерімізден естігендей, өмірінің соңғы күндерінде оқу жылының соңы мен алдағы жаңа оқу жылына қажетті құжаттарды дайындап кеткен екен. Осылайша асыл азамат 25 мамыр күні, зейнетке шығуға 1 ай уақыт қалғанда өмірден озды.
Ұзақ жылдар бойғы адал еңбегі лайықты бағаланып, «КСРО және Қазақ ССР кәсіптік-техникалық білім саласының үздігі», «Қазақ ССР халық ағарту ісінің үздігі» төсбелгілерімен, бірнеше мәрте министрліктің және білім басқармасының Құрмет грамоталарымен және Алғыс хаттармен марапатталды.
Жұмекеңнің зайыбы Қатира Махатаева ұзақ жылдар бойы қаладағы №171 орта мектепте бастауыш сынып мұғалімі болып табысты еңбек етіп, 2022 жылы дүниеден өтті. Адамның ең басты байлығы – артында қалған ұрпағы, өшпейтін ісі, ел игілігіне жасаған жақсылығы. Құдайға шүкір, Жұмекең артында ұрпақ қалдырды, 3 ұл мен 1 қыз тәрбиелеп өсірді. Үлкені Қалдыбек байланыс саласында, Нұрланы – запастағы подполковник, қызы Сәуле – ұстаз, кенже ұлы Ержан – жеке кәсіпкер.
Биыл Жұмабай ағамыздың дүниеден озғанына 20 жыл толып отыр. Осыған байланысты артында қалған ұрпақтары Жұмекең мен Қатира апайға арнап ас беріп, «Жан едің, жайсаң мінез, жылы жүрек» атты естелік жинақ шығарып, тоғызқұмалақтан облыстық турнир ұйымдастыруда.
Дана халқымызда «Ұлы адамдар өз ескерткіштерiнiң тұғырын өздері орнатады, ал мүсінін болашақ соғады» деген қанатты сөз бар. Артыңызда қалған ұрпақтарыңыз аман болсын! Жастарға өшпес мұра, із қалдырған Жұмабай Маханов ағамыз әрдайым ел жадында.
Бауыржан ЕЛЕУСІНОВ,
Қармақшы ауданының құрметті азаматы, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі
