Қаланың бір қиырындағы колхоз көшесінде Кәмекеңмен ағайынды Мақаш аға, одан соң Аралбай Маханбетовтер әулеті тұрды. Емберген ата мен Жібек әже жалғыз ұлы Хамитті аялап өсірді. Көрші-қолаң көп кіргіштейді. Дастарқаны жаюлы, қонақ үзілмейді. Бала Хамит қоңақтардың қолына су құйып, батасын алуға ықыласты. Жалғыз ұл тез ержетті. Қазіргі Қалтай Мұхамеджанов атындағы мектепті бітіріп, қаладағы Гоголь атындағы пединститутқа түсуге әзірленіп жүр. Тарихшы болсам деген арман бар. Емберген ата жалғыз ұлдың қызығын көруге отау кұрса деп Алладан тілеуін тілейді, намазын, оразасын қалт жібермейді.
– Хамитжан, сені тезірек үйлендірсем деген ойдамын. Мына «Қоғалыда» Еспенбет қажының қызы бар. Аты – Ләтипа, кұда түссем деп жүрмін.
– Ой, көке, институтқа түсуге әзірленіп жүрмін ғой. Институт бітірейін, содан соң отау құрғаным жөн емес пе?!
– Әңгімеңді қой, балам! Біз сенің қызығыңды тез көруіміз керек. Кемпір екеуміздің жасымыз ұлғайып қалды. Менің бұл ұсынысыма мына шешең де кетәрі емес. Екеуміз келісіп, қажының қызына құда түсуге шұғыл аттанбақпыз, бұл – баяғыдан бар дәстүр. Менімен бірге мына аталас туыс Маханбетжанмен құдалыққа барамыз!
Бала Хамит аң-таң күй кешті. Бетіне жел боп тимеген атасының сөзіне келіспеске амалы қалмады. Сонымен әулет үлкендері бас болып, «Қоғалы» ауылына құдалыққа аттанды.
Ол кезде қазіргідей самсаған көлік жоқ. Ат үстінде Маханбетжан аға бір түйені жетектеп, қаладан қырық шақырымдай «Қоғалыға» кешкілік жетті. Түйелі құдаларды ауылдастар құшақ жая қарсы алды. Тәтен кемпірдің ері Еспенбет қажы ертеректе дүние салған, бір ұл, екі қызын мәпелеп өсірген. Өзі намысшыл еді, Ләтипаның ұзату тойын дүркіретіп өткізді.
Әлі есімде бұл сонау 1948 жылдың тамылжыған жаз айы. Біз жетінші класты бітіріп, педучилищеге оқуға түсуге аттанғалы жүргенбіз. «Томар өткелді» жағалай отырған ауыл жаппай киіз үйді қатарласа тігуге бет бұрып, жұрт соғыстан соң еңсе көтерген кез болатын. Төрт түлік мал өсіріп, жаппай егін егуге бет бұрған кез.
Сонымен Тәтен кемпірдің той-думаны үш күнге созылды. Түйе үстіне қоршау жасалып, оған Кәмекең мен Ләтипа жайғасты. Күрең қасқа тұлпардың шылбырын ұстаған Маханбетжан аға түйені жетектеп Қызылордаға тартты. Қалаға кештетіп жетті. Көше жұртшылығы абыр-сабыр. Ләтипа мен Кәмекең қарақұрым жұртқа иіліп сәлем беріп, құтты қоныстың босағасын аттады. Шашу шашылып жатыр. Емберген ата мен Жібек әженің куанышында шек жоқ. Аталас туысы Мақаш аға тойды бастап кетті.
Сол Кәмекең, абыз аға Хамит Ембергенов 95 жаста бақиға аттанып кетті. Сүйікті жары, бұдан 20 жыл бұрын дүние салған еді. Шүкір он бір ұл-қыз өсірді, 41 немере-шөбере сүйіп, құда-жекжатпен сыйласып ғұмыр кешті.
Ағаның пәтеріне бір барғанымда көңіл-күйі тәуір екен. Қуатты көрінді. Дүниеден өткен Абдулла, Нұрмақ, Төлек, Айтбай, Нұрділда, Нәжіман, Камаладдинді еске түсіріп, көзіне жас алды. Қатарым сиреп қалды деп мұңайды.
– Ой, Кәмеке, 95-ке келгенде қатарыңыздың сиреуі заңдылық, сіз өмірге қанағат етпейсіз бе?
Аға қарқ-қарқ күлді.
– Шүкір, шүкір. Аз жасаған жоқпын, – дей берді.
Үй телефоны шылдыр етті. Көтердім. Кәмекең екен. Әзіл-қалжыңды төге сөйлеп тұр.
– Қайреке, біздің отбасы менің 95 жылдығымды атап өтуге әзірленіп жатыр. Мерейтой алдағы мамырдың бірінде мына «Орда» дәмханасында өтпек. Өзің басқарасың. Айтайын дегенім осы еді, Қайреке!
Сырбаз ағаның өтінішін қуана қарсы алдым. Мерейтойға әзірлік басталды. Сөйлер сөзді қағазға түсіріп, қонақтарды шақыру билеті таратылды.
О Құдірет! Сырбаз аға тойдың басталуына бірер апта қалғанда дүниеден озды. Әлбетте, Алланың бұйрығына көнбеске амал қалмады. Ардгер ағаны қарақұрым жұрт ақ жуып, арулап шығарып салдық. Көзкөргендердің сөздері көзден еріксіз жас ағызды.
Уақыт шіркін, жүйрік қой. Жаны жомарт ағаның дүниеден өткеніне лезде жыл толды. Тағы да аға жайында естелік айтудың, өткен күндерді ойға оралтудың сәті түсіп отыр.
Бір күні Кәмекеңнің үйіне барсам, аға жоқ екен.
– Аға қайда, Ләтипа?
– Әлгі әзірде бір пальтосының етегін қысқартуға шеберханаға кетті.
– Неге?
– Пальтосының етегін қырқып, содан шәпкі тіктірем дейді.
– Неткен талғампаз адам, – деп таңдандым. Ол жылдың әр мезгіліне сай киімді талғап киді. Галстук, жейде әр түстен болатын.
Ғұмырында сан алуан қызметтің тізгінін ұстады. Комсомолда, облыстық партия комитетінде, «Білім» қоғамында еңбек етті. Табан аудармай 16 жыл Сырдария аудандық партия комитетінің үгіт-насихат бөлімін басқарды. «Боздақтар» редакциясында ұзақ жыл еңбек етіп, хабарсыз кеткен майдангерлердің есімін жаңғыртып, отбасына оралтты. Құрметпен зейнетке шықты. Меккеге сапар шегіп, қажылық парызын орындады.
Сырдария аудандық партия комитетінің бірінші хатшысы Еламан Жүнісбаев екі сөзінің бірінде:
– Хамит мінезге бай азамат, өз ісін жетік білетін іскер қызметкер болды. Қызылорда қаласынан Тасбөгетке сыр бермей қатынап, жұмысқа деген борышын адал атқарды. Тапсырылған іске деген жауапкершілікті Ембергеновтен үйрену керек, – дейтін.
Аға жайында сыйлас, сырлас болған Ибрагим Әбибуллаев, Жансары Адыранова, Камал Рүстемов, Мұқан Әмірғалиев әркез төгілте әңгімелеуден жалықпайды. Сүйсіне тыңдаймыз.
Ол кезінде талай марапатқа ие болды. Сырдария ауданының құрметті азаматы атанды, бірнеше орден-медальді омырауына тақты, «Қызылорда облысының құрметті ардагері» төсбелгісімен марапатталды. Алғыс хаттар шексіз.
Кәмекең – құда-жегжатпен сыйласып, сырласып өткен азамат. Ұл-қыздары белгілі заңгер Пазылбек Әбдірахманов, полковник Қыпшақбай Жүсіпов, артист Оралбай Әбдімомынов, еңбек ардагері Жарылқасын Әбдірайымов, Кеңес Маханбетов, тағы басқа азаматтармен құдандалыжегжаттығы, сыйластығы туралы әңгіме таусылмайды.
Ағаның жылдық еске алу сәтінде біраз әңгіменің басын шалғандай болып отырмын. Ғайбат сөзге жоқ, кіршіксіз азамат болып дүниеден өтті. Айтылар әңгіме жалғаса берері ақиқат. Артында өшпес із қалдырған аға бейнесі әр жүректе сақтала бермек.
Хамит ағаның қыздары Күлшара, Мағрипа, Ұлжан, ұлдары Марат, Ғайнеддин, Жанабадин – бірі заңгер, бірі экономист, бірі инженер, бірі дәрігер, әр саланың құрметті мамандығын игергендер. Иә, өсер ұрпақ тұрғанда Хамит Ембергенов есімі ұмытылмай жалғаса берері ақиқат.
Қайырбек МЫРЗАХМЕТҰЛЫ,
Қазақстанның құрметті журналисі
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
