Қанай Жұман – Қытайдың қазағы. Қазір Қызылордадағы жоғары оқу орындарының бірінде білім алуда. Мектеп бітіріп, оқуға түсуге талаптанып жүргенінде Сыр бойындағы іргелі университеттің сайтынан «шеттегі қазақ жастарын дайындық курсына шақырамыз» деген хабарландыруды көзі шалды. Дәм-тұз тарихи отанынан бұйырып тұр екен. Тура осында тартып отырды.
– Ата-анама атамекенге барғым келетінін айттым. Ол кісілер қарсы болған жоқ. Батасын беріп шығарып салды. Дәм айдап Қызылордаға келдім, – дейді кейіпкеріміз.
Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитетінің 2020 жылғы 1 қыркүйектегі мәліметіне сүйенсек, жыл басынан бері елімізге 9,9 мың этникалық қазақ табан тіреді. Басым көпшілігі – Қытай (59,1%) мен Өзбекстаннан (25,6%), қала берді, Түркіменстан, Моңғолия және тағы басқа мемлекеттерден. Оларға «қандас» мәртебесі берілді. 1991 жылдан бері оралғандар саны – 1 миллион 67,2 мың.
Атажұртты аңсап келгендерді осыған дейін «оралман» деп келдік. Ішкі істер министрінің 27 тамыздағы бұйрығына сәйкес ол ресми түрде «қандас» сөзімен ауыстырылды. Бұйрық 2021 жылы қаңтар айында күшіне енбек. «Қандастар – тарихи отанында тұрақты тұру мақсатында Қазақстан Республикасына келген және осы заңда белгіленген тәртіппен тиісті мәртебе алған, Қазақстан Республикасы егемендік алған кезде одан тыс жерде тұрақты тұрған этникалық қазақтар», – делінген онда.
Термин Президенттің өз позициясын білдірген Twitter-дегі жазбасынан кейін бекітілді. Мемлекет басшысының ұсынысын филология ғылымдарының докторы, профессор Жанар Манкеева бірден қолдады.
– «Қандас» – қазақтың төл сөзі. Рухани кеңістікте мағынасы кең. Қазақтың рухани жан дүниесін сипаттайтын сөз. Алайда бұл «оралман» деген сөзді мүлдем «шығарып салу» емес. Мысалы, біз «отбасы», оған қоса «жанұя» деген сөзді қолданамыз. Әрқайсысының өз орны бар. «Отбасы» ресми шарада, «жанұя» эмоционалды реңкте, жылылық сипатта айтылады, – дейді ол.
Төрт жыл бұрын отанына оралған студент Қ.Жұман да жаңа терминнен жылылық еседі деп есептейді.
– «Оралман» сөзі құлаққа түрпідей тиеді. Біз туралы ел басына күн туғанда қашып кеткендер деп ойлайды кейбіреулер. Бірақ олай емес. Біз Қазақстанға құр қол келгеніміз жоқ. Қанат Ислам болып көк Туымызды желбірете келдік. Қазақ операсын биікке шығарған Майра Мұхамедқызы сияқты өнер мен мәдениетке үлес қоса келдік. Ұлттық биіміз – «Қара жорғамен» елімізді әлемге әйгілей келдік. Сондықтан қазақтың бір шаңырақ астында тату-тәтті өмір сүруі, бір-біріне бауырлық көзқарас танытуы тиіс, – дейді кейіпкеріміз.
Назерке САНИЯЗОВА,
«Сыр бойы»
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
