Қай елде, қай қоғамда болмасын адамзат баласы жас ұрпақ тәрбиесіне зор мән берген. Білім алудың негізгі қағидасы тәлім – тәрбие. Яғни, бала бойына ұлттық құндылықтарды сіңіре отырып, адамгершілікке тәрбиелеу ол мемлекет үшін де, діни ұйымдар үшін де маңызды. Білім алу процесінде қажетті ақпараттар қоғамдағы саяси және өзге де процестерге әсер етуі мүмкін, сол арқылы мемлекеттің дінге деген көзқарасы анықталады.
Көптеген елдердегі діни ұйымдар тек діни біліммен ғана шектелмейді, оларда жалпы білім беретін мектептер, зайырлы колледждер мен университеттер бар, олар зайырлы білім береді. Осыған байланысты діни ұйымдары білім беру қызметі мен діни білім беруді ажырату керек. Білім беру қызметі кеңірек ұғым болып табылады және діни білімнен басқа көптеген зайырлы сипаттамаларды қамтиды.
Бүгінгі таңда әлемнің көптеген елдерінде байқалған жалпы тенденция білім беруді секуляризациялауда көрінеді. Бұл ретте білім беру саласынан дінді алып тастауды емес, білім беру процестері үшін жауапкершілікті қайта бөлуді білдіреді. Қазіргі жағдайда мемлекет білім беру мәселелеріне жауапты.
Мұндай секуляризацияның көріністерінің бірі мемлекеттің бақылау және қадағалау функцияларын күшейтуде, оның ішінде мемлекеттік емес білім беру секторында, діни ұйымдардың білім беру қызметіне қатысты мемлекеттік стандарттар мен талаптарға бағынуында көрінеді. Бұл тенденцияның көрінісін, ең болмағанда, діни бірлестіктер құратын жалпы білім беру ұйымдарын мемлекеттік тіркеу мысалынан табуға болады.
Егер әлемдегі көптеген мемлекеттер тіркелмеген діни ұйымдардың қызметінде қорқынышты ештеңе көрмесе, онда мектептер жағдайында талаптар әлдеқайда қатал. Сонымен, жеткілікті либералды Австралия мемлекеті шіркеудің өзі құрған жалпы білім беретін мектепті тіркеуден бас тарту құқығын мойындамады.
Қазіргі мемлекет зайырлы және діни біліммен, сондай-ақ діни ұйымдардың осы білім берудегі рөлімен байланысты күрделі мәселелерді шешуге мәжбүр. Білім алу құқығы діни білім алу құқығын немесе діни наным-сенімдер негізінде және мемлекет санауға тиіс діни элементтермен білім алу құқығын да қамтиды, оларды белгілі бір дәрежеде елдің білім беру жүйесіне жібереді.
Діни білім беру саласында әлемнің әртүрлі елдері шешетін нақты проблемалардың сипаты бірдей емес. Кейбір елдерде мемлекеттің діни мектептерді қаржыландыру мүмкіндігі немесе мемлекеттік мектептерде дінді оқыту қажеттілігі туралы қызу пікірталастар жүріп жатыр. Басқа елдерде мүлдем басқа мәселелер талқыланады: діни ұйымдарға мемлекеттік мектептерге рұқсат етілмейді, сонымен қатар жеке мектептерде немесе олардың ұйымдарында діни білім беруде белгілі бір қиындықтар бар. Үшінші елдерде қиындықтар тіпті өз министрлерін дайындаумен байланысты, онсыз көптеген діни ұйымдар өмір сүре алмайды.
Әрбір мемлекет өзінің діни және білім беру саясатына, діни тарихына, идеологиялық көзқарастарына сәйкес діни ұйымдардың білім беру қызметіне байланысты мәселелерді шешеді. Айталық, діни дәстүрлері күшті елдерде діни білім беру жалпы білім беру жүйесінен алшақтау мүмкін емес.
Асима Дуйсенбаева
Дін мәселелерін зерттеу
орталығының аға маманы
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
