Пендеміз. Құдай шебер. Әлемдегі 7 миллиардтан аса халықтың әрқайсысын өз ерекшелігімен бір-біріне ұқсатпай жаратқан Алланы қалай шебер демейсіз? Жаратушымыздың әр пенденің миына пендеуи дүниенің бір тамшысын қоса жаратқаны да шындық.Сол бір тамшы адам ғұмырында мырзалық, бекзаттық, қайырымдылық, парасаттылық, білімпаздық, дүниеқоңыздық, өктемдік, мастану әрекеттері арқылы көрініс береді. Бұл қасиеттердің жақсы жағы басым болса, ондайларды жақсылар қатарына қосамыз. Олардың есімі ұрпақтан-ұрпаққа жалғаса береді, ұмытылмайды, есте қалады. Ой толқынын тереңнен қозғап жатқанымның себебі – биыл тірі болғанда 90 жасты толтырар Бодаш Уәлиев ағаның жарқын бейнесін оқырмандарға жеткізу.
Бодаш ағаның базарлы балалық шағы Тереңөзек қыстағында өтті. Ол кезде аталған мекенде түрлі ұлт өкілдері тұратын. Калинин атындағы мектептің орыс сыныбында оқыған бала Бодаш ешкімге есесін жібермейтін қайсар болып өсті. Әу бастан әділетсіздікке жаны қас, әлсіздерді демеп жіберуге дайын тұратын ол кейін лауазымы жоғары қызмет атқарған кездерде де осы ұстанымынан тайған емес.
«Ленин», «Еңбек Қызыл Ту», «Құрмет белгісі» ордендерінің иегері, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты болған Бодаш Уәлиев – облысымыздағы төрт ауданды басқарған, Сыр еліне ерекше еңбегі сіңген, оның дамуына зор үлес қосқан тұлға.
Бодаш ағаның қызметінің алғашқы кезеңі Отан соғысының отты жылдарына тұстас келді. Қызметін аудандық жер бөлімінде статистика саласының экономисінен бастаған ол, аз уақыт ішінде іскерлігімен көзге түседі. Жалынды жас соғыс лаңы күйреткен елдің еңсесін тіктеу жолында еңбек етті. Елуінші жылдардың басында Жаңақорған аудандық комсомол ұйымын басқарып, көп ұзамай облыстық партия ұйымының нұсқаушысы, кейін сектор меңгерушісі болды. 1962 жылы жоғары партия мектебін бітіріп, Жалағаш ауданына басшылыққа келеді.
Бодаш ағаның саналы ғұмырының 20 жылы Арал ауданында өтті. Сондықтан оның еңбек жолында айдынды Аралға байланысты сәттер көп кездеседі. Жаңақорғанда Бодаш аға ұлты орыс болғанмен, пайым-парасаты қазаққа бергісіз Зоя Илияқызымен шаңырақ көтеріп, отбасын құрды. Бодаш аға мен Зоя жеңгеміздің бас қосуының куәгерлері Исатай Әбдікәрімов пен Үмігүлсім апаның болуы оларды жақсылыққа жетелесе керек. Қазақ тілін жетік меңгерген Зоя апамыз қайныларының атын атамай «Бала», «Мұғалім бала», «Ақын бала» деп олардың мамандығына, иә бір ерекше мінездеріне орай ат қоятын.
Бодаш аға Аралға басшы қызметке келгенде, онда төрт әскери қалашық болыпты. Қалада спортпен айналысуға толық мүмкіндіктер жасалынып, оның игілігін ел көрді. Аудандағы жалғыз Н.Крупская атындағы орта орыс мектебінің ұжымы Мәскеу мен Ленинград сияқты қалаларда білім алған білікті мамандардан жасақталған. Бодаш ағаның ұл-қыздары Әділбек, София, Гүлнар, Бауырбек осындай үлгілі мектепте оқып, кейін әртүрлі салалардың жоғары білімді мамандары болды.
Бодаш аға әскери бөлім басшыларымен келісіп, оларды аудан тіршілігін жандандыру үшін шебер пайдалана білді. Бір мысал – аудан орталығынан 110 шақырым жердегі Бөген ауылындағы мектепте көмір таусылып, оқуды тоқтату қаупі туады. Саршұнақ аязда оған көмір жеткізу үшін қуатты техника қажет болады. Бодаш аға әскери достары арқылы мәселені шешіп, мектепте оқуды жалғастыра беруге мүмкіндік жасайды. Арал халқын тұщы ауыз сумен, «Арал тұз» комбинаты мен балық өңдеу зауытын озық техникаға негізделген құрал-жабдықтармен қамтамасыз етуде жасаған еңбегін көз көргендер осы уақытқа дейін тамсана еске алады.
Адамға деген жанашырлығы, қолынан келсе жақсылық жасауға бейім тұратындығы оның іс-әрекеттерінен көрініс тауып тұратын. Бірде ауладағы сарайда жаюлы тұрған етті екі жігіт қапқа салып жатқанының үстінен шығып, милиция шақырып, өздерін әбден ұялтып, қазақтың қара сөзімен сыбап, ұстатып жібереді. Артынша өзі милиция басшысына телефон шалып, ешбір жаза қолданбай босаттырады. Олар сотталған жағдайда болашағына балта шабыларын есептеген ғой.
Бала тәрбиесіне, әсіресе қыздары София мен Гүлнарға өте қатал болыпты. Ол жек көргендігі емес, қыздың жолы жіңішке дегенді ұстанып, келешекте жақсы азамат болсын деген әкелік қамқорлығы еді. Бастықтың баласы болса да, перзенттері қарапайым отбасы тәрбиесімен өсті.
Бодаш ағаның жақсы сыйласатын, сағынышпен көрісіп кездесетін достары да баршылық еді. Өзімен қызметтес болған И.Әбдікәрімов, Т.Есетов, А.Нұрекеев, А.Маханбетов, Е.Әуелбеков, С.Шаухаманов, С.Қалыбаев, Е.Көшербаев, А.Айдосов, О.Әзқожаев, А.Әзқожаева, Қ.Бектұрғанов, М.Ықсанов, Е.Жүнісбаев, М.Шорабеков, Ғ.Мұхамеджанов, Б.Баймаханов, С.Әлиев, Б.Көштаев, К.Айбосынов, Т.Оразов, Е.Исаев сынды ел азаматтарымен сыйластыққа сызат түсірген жоқ.
Руханият саласы өкілдерімен де жақсы сыйластықта болды. Әсіресе, Шыңғыс Айтматов, Әбдіжәміл Нұрпейісов, Қалтай Мұхамеджанов, Әбіраш Жәмішовтермен достығы жатқан бір хикая.
Бодаш ағаның қызметінің соңғы кезеңі облысты Е.Әуелбековтің басқарған жылдарына сәйкес болды. Қызылорданы 4 жыл басқарған Еркін Нұржанұлының есімі Сыр елі тарихында алтын әріппен жазылып қалды. Дегенмен, 90 пайыздан аса қазақтар тұратын аймақтың өзіндік ерекшелігі бар. Е.Әуелбеков басшылардың біразын өзге ұлттан қойып, жергілікті аудан басшыларына бақылау жасады. 1985 жылы қаңтар айында өткен облыстық партактивте Б.Уәлиев Е.Әуелбековтің жұмыс стилін сынға алды. Сөйтіп Бодаш аға бетке айтудың берені екенін дәлелдеді.
Өзінің «әттеген-айын» түсіну үлкен адамгершілік пен парасаттылыққа саяды. Бодаш ағаның сынына Еркін Нұржанұлы түсіністікпен қарады. Оның басты себебі Б.Уәлиевтің тұрмысын тексертіп, артық дүние жимағанын, оның адал, таза азамат екеніне көзі жеткен-ді. Сөйтіп денсаулығына байланысты қызметтен өз еркімен босануына жазған екінші арызын қанағаттандырады. Е.Әуелбековтің тікелей тапсырмасымен Бодаш ағаға қала орталығынан пәтер мен су жаңа жеңіл машина берілді.
Бодаш аға мен Зоя апамыз, олардың ұлдары Әділбек пен Бауырбек өмірден озғанмен, Аллаға шүкір Уәлиевтер әулеті өсіп-өніп келеді. Қаланың сәулетті бір көшесі Бодаш Уәлиев есімімен аталады. Ширек ғасырға жуық өмірін Аралда өткізген ағаның есіміне осы аудан орталығынан да көше берілсе деген ұсыныс-тілекпен сөзімізді тәмамдаймыз.
Қазбай ҚҰДАЙБЕРГЕНОВ,
ҚМУ профессоры.
ҚМУ профессоры.
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
