Қазақ халқының ардақты азаматы, аққан жұлдыздай аз ғұмырында соңына мол мұра қалдырған, Қазақстан мен Орта Азия жастарының жалынды жетекшісі, көрнекті қоғам қайраткері, ағартушы-демократ Ғани Мұратбаевтың елі мен болашақ ұрпағы үшін жасаған еңбегі бүгінгі ұрпаққа үлгі-өнеге.Шығыс жастарының көсемі атанған Ғани Мұратбаев қасиетті Қазалы топырағында, қазіргі Ғани Мұратбаев ауылында Мұратбай болыстың шаңырағында 1902 жылы 3 маусымда дүниеге келді. Төрт жасында әкесінен жетім қалған Ғаниды анасы Бәтима Қазалы қаласына әкеліп, орыс-түзем мектебіне оқуға береді. Одан кейін, 1914-1916 жылдары бастауыш училищеде оқиды. 1916 жылы 14 жасында анасы Бәтима дүниеден озып, әкесінің інісі Салықбайдың қолында тәрбиеленеді. Ағасы Салықбай Ғаниға «Теміржолшы отбасынан» деген анықтама алып беріп, Ғани сол анықтамамен Ташкенттегі Финкельштейн атындағы қазақ-қырғыз педагогикалық училищесіне оқуға түседі (Бұл училище 1920 жылдан Халық ағарту институты болды). Білімге құштар Ғани 1919 жылы жастар ұйымына мүшелікке қабылданып, содан бастап жалындаған өмірі жастар ұйымымен үнемі тығыз байланыста өтті. Сол кезеңде саяси сана-сезімі де, өмірге көзқарасы да көп жастардан озық Ғ.Мұратбаев комсомолдың алдыңғы қатарлы белсенді мүшесі, жастар жұмысын үлгілі ұйымдастырушылардың бірі болды.
1920 жылы Ғани Верныйда педагогикалық курста сабақ берді. Ол сонымен қатар жастар арасындағы жұмыстарды жүргізуге де атсалысты. 1921 жылы Түркістан комсомолы Орталық Комитеті бюросының төрағасы болып сайланды. Осы кезде ол Түркістан комсомолының өкілі ретінде Орынбор қаласында өткен Қазақстан комсомолының бірінші съезіне қатысады. Сонымен бірге жастарды оқыту, тәрбиелеу, олардың арасында заман талап еткен жұмыстарды жолға қою мақсатында қызмет етті. Ауыл жастарының көзін ашу, ұйымға тарту, сауатсыздықты жою, ауыл шаруашылығын жақсартып, ірі өндірісті күшейту жұмыстарын жолға қойды.
1921 жылы 22 наурызда Ғани Мұратбаевтың бастамасымен Түркістан Республикасы комсомолының органы «Жас Алаш» газетінің тұңғыш нөмірі жарыққа шығып, редакторы өзі болды.1922 жылдың қазан айында РКСМ-нің V съезі өтіп, сол съезде Балтық Теңіз Флоты комсомолдық қамқорлыққа алған президиум мүшелеріне «Құрметті теңізші» атағын берді. Олардың арасында Ғани да бар еді.
Жаңа өмір жасау жолында күннен күнге белсенділігі артып, шыңдала түскен Ғаниды жақсы білетін РКСМ ОК РКСМ-нің Орта Азиялық бюросын құрып, Ғани Мұратбаевты 1922 жылдың мамыр айынан бастап мүшесі және хатшысы етіп сайлады. Орта Азия бюросы мүшелерінің бірі болып Бұхара, Хорезм республикасындағы жастар ұйымдарына қамқорлық көрсететін комиссия төрағасының міндетін атқарғанын, бұл тарапта Орта Азия еңбекші жастары арасындағы қозғалысты дамытудағы зор үлесі үшін Хорезм Республикасы Ғ.Мұратбаевты «Қызыл Еңбек» орденімен марапаттады.
1924 жылдың қыркүйек айынан өмірінің соңына дейін Коммунистік Жастар Интернационалының IV конгресінде КИМ-нің атқару комитетінің президиум мүшелігіне сайланып, шығыс елдері жастары бөлімінің меңгерушісі болады.1923 жылы Ғани Мұратбаев ауыр науқасқа шалдығып, сол науқастан 1925 жылы 15 сәуірде Мәскеуде көз жұмды.
Ғани өз заманының тілін біліп, уақыт толқынына ілесе білген асқақ ойлы, өр кеуделі өрен еді. Бар-жоғы 23 жыл ғана өмір сүрсе де елдің жоғын жоқтап, өшпес өнегелі із қалдырды. Осындай асыл перзентін туған халқы ешқашан ұмытпақ емес.
Күншығыс жастарының жалынды ұйымдастырушысы атанған даңқты жерлесіміз Ғани Мұратбаевтың өмірі мен атқарған қызметіне байланысты 1968 жылы 7 қарашада Қызылорда облысы, Қазалы аудандық Кеңесінің шешімімен музейі ашылды.
Музей Ғанидың жалынды істерімен жарқын жолын ілгері жеткізу, жас ұрпақ бойына патриоттық тәрбие беру мақсатында көптеген шаралар ұйымдастырып келеді.
Жыл сайын Ғанидың туған күнінде «Мәңгілік шырқар жырымсың» атты дәстүрлі жас ақындар мүшәйрасы мен кіші футбол жарысы ұйымдастырылады.
2016 жылдан бастап музей жанынан белсенді, өнерлі, озат оқушылардан құралған «Жас ғанитанушылар» үйірмесі, сонымен қатар, үш буын (ардагерлер, өлкетанушылар – музей қызметкерлері, оқушылар) өкілдерінен құралған «Өнеге» бірлестігі жұмыс жасайды. Ғани есімін жастар арасында мәңгілік қалдыру мақсатында ұйымдастырылған дәстүрлі «Ғани Мұратбаев» атындағы облыстық, республикалық жастар сыйлығының тағайындалуы – жастарға үлкен жауапкершілік пен сенімділік артады.
Ауданға ат басын тіреген қонақтар мен отау құрған жас жұбайлардың, әскерге шақырылған жастардың бас иіп, рухына тағзым ететін қастерлі орны – Ғанидың жартығасырлық тарихы бар музейі.
Ғани Мұратбаев – адамзат баласының санғасырлық тарихындағы саяси дүрбелеңге толы кезеңде дүниеге келіп, асқақ арман, мүбәрак мұраттар отын арманшыл көкірегіне жағып өткен, таңда туған шолпандай қазақтың көгіне із тастап ағып өткен қыршын жас, қайраткер тұлға, дара есім, даңқты болмыс иесі.
Алтынай ЖАДЫРАСЫНОВА,
Ғани Мұратбаев мемориалдық музейінің ғылыми қызметкері.
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
