Сыр бойы

Қазақ халқы ағаштан жасалған бұйымдарды көп қолданған. Мәселен, ағаш төсек, жүкаяқ, кебеже, адалбақан және тағы басқалардың қай-қайсысын алып қарасаңыз да, қолөнердің сан саласын жақсы меңгерген шеберлікті аңғаруға болады.

Жанқожа батыр ауылында әулие әрі батыр Жанқожа Нұрмұхамедұлы, ел арасында «ақ бұлтты батыр» атанған Ақтал Ақайұлы бабамыз, Қожаназар ишан, Ерлепес ишан, Суханберлі, Сарқұл қожа, Сары нысан, атақты емші Алпамыс баба, Хайрулла мақсым басқа да көптеген танымал тұлғалар өмірге келген. Ауыл сыртындағы биік төбеде Жанқожа батырдың әкесі Нұрмұхамед (Нұрымбет) пен ағасы  Өтеген жерленген үлкен зират бар. Сондай-ақ, Қазалы өңірінде ұзақ жылдар бойы болыс болған Егізбай мен Кенжебай байдың да дәл осы жерде өмір сүргені ұрпақ жадында.

(Журналистік зерттеу. Жалғасы) Тартоғай ауылдық кеңесінің құрылғанына – 100 жыл Құдайшылығымды айтар болсам, кіндік қаным тамған жер – Тартоғайды дәл осындай қасиетті, дәл осындай даңқты деп ойлаған жоқ едім. Тартоғай туралы көлемді дүние жазу бұрыннан келе жатқан ішкі арманым еді. Ең алғаш рет осы идеямды Қызылорда облысының сол кездегі әкімі, мемлекет және қоғам қайраткері, қазақтың біртуар азаматтарының бірі Қырымбек Елеуұлы Көшербаевқа  2014 жылдың басында айттым. «Өз ауылыңның тарихын жазамын деуің – өте құптарлық шешім. Көрсетші, басқаларға, туған жерді қалай сүю керектігін, қалай құрметтеу керектігін» деп төбемді көкке жеткізгендей болды.

 (Журналистік зерттеу. Жалғасы) Тартоғай ауылдық кеңесінің құрылғанына – 100 жыл Әрбір қазақ ауылының өзіндік тарихы, рухани һәм табиғи құндылықтары, ешбір мекенге ұқсамайтын ерекшеліктері бар екендігі белгілі. Біздің журналистік зерттеуіміз бойынша бір ғана Тартоғайдан КСРО кезінде жеті рет Қазақстан министрі шыққандығы қаншалықты мақтаныш болса, қасиетті жерінің де елінің атағын әлемге танытқандығы да соншалықты қымбат.

 Сырдария өзенінің төменгі ағысын жағалай орналасқан киелі ескерткіштер қатарынан ортағасырлық қалалар, кесенелер, жерлеу орындары және басқалары табылады. Солардың ішінде оғыздар заманындағы сәулет өнерінің керемет туындылары – мұнаралардың орны ерекше.

(Журналистік зерттеу. Басы) Тартоғай ауылдық кеңесінің құрылғанына – 100 жыл 1. Тарихы терең Тартоғай «Тартоғай» аты қайдан шықты? Ең алдымен «Тартугай», «Тартоғай» деген сөз неден шықты? Осы мәселеге назар аударалық. Бірден ескертуге тиіспіз, «Тартугай» деген атау тек біздің ауылда ғана ауылда ғана емес екен. Тыңдаңыз:

Қазақ жерінде болған саяхатшылар мен қазақ даласын зерттеуге келген орыстың әскери шенеуніктері қазақтарда зергерлік өнердің өте ертеден келе жатқанын жазып кеткен (И.Г.Андреев, А.К.Гейнс, А.И.Левшин, т.б.).

Қышқаладағы (Баршынкент) да­лалық зерттеу жұмыстары 

ХХ ғасырдың 20-30 жылдары қазақ зиялыларының саяси және ағартушылық қызметі баспасөзден өз жалғасын тауып отырды. Олар қоғамда болып жатқан саяси және мәдени оқиғаларды жіті бақылап, оған өздерінің ой-пікірлерін білдіріп, жан-жақты талдауларын жүргізді.

 (Жанқожа батырдың баласы – Жолшы батырдың аузынан 1929 жылы жазылып алынған. Жазып алған – немересі Көрегенов Қобылан).“Жанқожа батырдың тарихы” деп аталатын бұл көлемді қолжазбада Сыр бойы тұрғындарының сүйікті батыры “Ел қорғаны – Ер Жәкең” атанған Жанқожа батыр Нұрымбетұлының өмірбаяндық шежіресі баяндалған. Мұнда батырдың ата-тек шежіресі тарқатылуымен бірге Жанқожаның сыртқы басқыншы жауларға қарсы жасаған жорықтары кезең-кезеңімен әсерлі әңгімеленген. Әр оқиғаға жеке тарау беріліп, тақырып қойылған. 17 тарауға бөлінген тарихи шежіренің соңында Жанқожа батырдан тараған ұрпақтары туралы нақты мәліметтер кездеседі.