1986 жылдың 26-шы сәуірінде бұрынғы КСРО құрамындағы Украина жерінде орналасқан Чернобыль Атом электр станциясындағы төрт ядролық реактордың бірі жарылып, аса ірі ядролық апат орын алды. АЭС-тен радиусы 30 шақырымға дейінгі аумақта тұратын тұрғындардың бәрі басқа жерлерге көшірілді.
Апаттан соң Украинаның ауқымды жері және Ресейдің Брянск пен Калуга облыстарының аумағы адам өміріне қатер төндіретіндей деңгейде ластануға ұшырады. Апаттан кейін іле-шала КСРО-ның әр аймағынан 800 мыңдай адам – әскери қызметкерлер, резервтегілер, қарапайым азаматтарды жинап, оларды апаттың зардабын жоюға алып кетті. Сол кездегі КСРО Қорғаныс министрі Д.Язов қол қойған №045 құпия бұйрықта «…залалсыздандыру жұмыстарына жасы 30-ға жеткен, әрі үйленген, екі немесе одан да көп баласы бар азаматтар ғана тартылсын. Бұл жұмыстарға тартылу мерзімі үш айдан аспасын…» деп атап көрсетілгенінің өзі, апат зардабының ауыртпалығынан хабар беріп тұрғандай еді. Алайда Отан алдындағы әскери борышын өтеп жүрген 18-бен 20-ның арасындағы жас сарбаздарға бұл бұйрықтың әсері болмаған сияқты. Апат зардабын жоюға қатысқандардың 32 мыңы қазақстандықтар болатын. Солардың қатарында Украинаның Харьков қаласында міндетті әскери қызметін өтеп жатқан қазалылық Құрманов Жарылқасын да болды.
– 1986 жылдың көктемінде әскерге алынып, Украинаның Харьков қаласындағы теміржол саласы әскери құрамасына түстім, – дейді Жарылқасын Чернобыль апаты зардабын жою қызметіне қатысқан жылдарын еске алып. – Апат болғаннан кейін көп ұзамай-ақ, еш ескертусіз, түн ішінде көлікке мінгізіп белгісіз жаққа ала жөнелді. Қауіпті аймаққа тереңдеп енгеннен кейін ғана қайда келгенімізді, міндетімізді қысқаша ғана түсіндіріп, бәрімізге кеуде тұсында аты-жөніміз жазылған қара түсті біртектес форма кигізіп, бірден жұмысқа кірісуге бұйрық берді. Апат зардабы айқын көзге көрініп тұрды, маусымның басы болса да, шыршалы өңірдің жасыл желегінің құр сүлдері қалып, жермен бірге сұрғылт түске енген еді. Неданчичи атаулы деревняға вагондарға орналасып, зиянды аймаққа күнделікті қатынап, күйіп кеткен рельс, темір-терсектен тазарту жұмыстарын атқардық. Жұмыс 4 сағат, 6 сағат демалыс, ауысыммен. Күнделікті кешке арнайы құрылғымен тұла бойымызды, денсаулығымызды тексеріп тұрады. Осылайша үш ай жұмыс істеп, орнымызға басқа құрама келді. Барлық техниканы, құрал-жабдықты, арнайы форманы түгел тастап шықтық. Апат зардабын жоюға қатысушы ретінде әскерден қайтқанымызда еш әуреге салмай, бәрімізге де үшінші топ мүгедектігін тағайындап қайтарды. Ауданда апат зардабын жоюға қатысқан, бәрі де әртүрлі мүгедектік дәрежесі тағайындалған жиырма чернобыльдіктер бар едік, екеуі сол диагноздың ізімен өмірден озды. Чернобыль зардабын жоюға қатысушы азаматтардың қоғамдық ұйымының аудандағы басшысы ретінде жігіттерді ұйымдастырып, Жеңіс паркіне ескерткіш тақта қойдық. Сол кездегі ортақ Отанымыздың басына іс түскендегі жұдырықтай жұмылып жасаған қызметімізді міндет қылмаймыз. Тек соңғы кездері «қарнымыздың ашқанына емес, қадіріміздің қашқанына» демекші, елеусіз қалып бара жатқанымызға налимыз, көңілімізге келеді.
Жарылқасын Құрманов елге келгесін жұмысқа жарамай денсаулығы сыр беріп, алты ай Алматыда, одан соң Қызылордада жатып ем қабылдады. Одан кейін де жыл сайын ем қабылдаумен жүрді, ауыр жұмысқа жарамады. Денсаулық диагнозы да жұмысқа орналасуына көп кедергі келтірді. 2006 жылдан бері әлеуметтік бөлімде қарауыл жұмысын атқарып келеді. Техникалық қызметкер болып жұмыс істейтін жолдасы Жалғасбаева Гүлнар екеуі сырт жерде жұмыста жүрген ұлы Әсеттің тілеуін, ел-жұрттың айтып келмейтін тосын апаттан аман болуын тілеп отырады.
Әлімжан ҚИЯС,
Қазалы ауданы
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
