Мемлекет басшысы өткен жылғы Жолдауында: «Балалар үшін қатерлі бүгінгідей аумалы-төкпелі заманда олардың күш-жігері мен қызығушылығын дұрыс арнаға бағыттау аса маңызды» деп атап көрсеткен болатын. Бұл орайда 2021 жыл – Балалар әдебиеті жылы болып жарияланды.
Жартығасырлық ұстаздық жолында бала тәрбиесіне байланысты бірнеше әдістемелік құралдар мен шығармашылық еңбек жазған, педагогика ғылымдарының докторы, ҚР Білім және ғылым министрлігінің «Ы.Алтынсарин» төсбелгісінің иегері Рахат Наурызбаеваның есімі Сыр жұртшылығына ғана емес, республика көлемінде белгілі. Балалар әдебиетінде өзіндік бедерлі қолтаңбасы бар ардагер ұстазбен әңгімелесіп, тақырыпты тарқатып көрген едік.
– Рахат апай, біз ес білгелі сіздің балалар әдебиетіне сіңірген еңбегіңіз жайлы хабардармыз. Негізі, бұл бағытқа қалам тартуыңыз қай уақыттан басталды?
– Мен Қазалы стансасында, шаруа отбасында дүниеге келдім. №420 мектептің 7-сыныбын бітірісімен, М.Мәметова атындағы қыздар педагогикалық училищесіне түсіп, одан соң 1961-1965 жылдар аралығында Абай атындағы мемлекеттік педагогикалық институтында оқып, қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі мамандығын алдым. Өмірімнің мәніне айналған ұстаздық жолым осылай басталды. Қатардағы көп мұғалімнің бірі емес, әйгілі ағартушы Ы.Алтынсаринше айтқанда, шәкірт жүрегіне шамнан шырақ жағатын шынайы ұстаз болуды мақсат еттім. Әр жылдары облыс, аудан мектептерінде, М.Мәметова атындағы педагогикалық училищеде, Қорқыт ата атындағы университетте, «Сейхун» академиясында, тағы басқа оқу орындарында дәріс беріп, шәкірт тәрбиеледім.
Иә, енді сауалыңа келсек, ұстаздық етумен қатар, шығармашылық жұмыстармен терең шұғылдануға тырыстым. Әсіресе, орта мектептерде мұғалім болып жүрген кезімде «балалардың білімге деген ынтасын арттыруда не істеуге болады?» деген ой көбірек мазалайтын. Күн сайын өтетін жаңа сабағыма көрнекі құралдар әзірлеймін. Ол да жеткіліксіз сияқты. Ойлана келе, білімімді, тәжірибемді шығармашылықпен ұштастырып, тәрбиелік мәні бар дүниелер жасауды ұйғардым. Осылайша қолыма қалам алып, балалар әдебиетіне бет бұрған едім.
– Шығармашылыққа келген адам бірден еркін көсіліп кете алмайды. Ол үшін кейде біреудің «бәрекелді» деген сөзі керек сияқты болып тұрады. Ал сізге алғаш батасын берген кім болды?
– Иә, рас айтасың, шынында әдебиет деген – өзінше бір телегей теңіз әлем ғой. Сондықтан оған тосыннан келіп қосыла кету оңай емес. Өзім де сондай ойда жүрген болатынмын. Алайда сол 1978 жылы қазіргі «Сыр бойы» (бұрынғы «Ленин жолы») газетінде әйгілі ақын Асқар Тоқмағамбетовтің шығармашылығыма ақ жол тілеп:
«Сәт сапар! Өскелең өмірдің өрен жүйріктері саңлақтанып сарапқа салынып жатыр. Біреу өлең жазып, біреу ән шырқап, өз талантын көптің алдына салуда. Соның бірі – Рахат Наурызбаева. Рахаттың жастайынан өлең жазуға құмар әрі құштар болғандығы көрініп тұрады. Оған мына жас қаламынан туған сәби жырлар куә. Рахаттағы қасиет – іздену, оқу жағы көп. Таланттың талпыну, ізденумен қанаты қатаяды. Сондықтан өзі өмірде ұстаз, өлеңде шәкірт Рахаттың сөз зергері болуды көздеуі көңілге қуаныш ұялатады. Жолың болсын, Рахат қарындас!» – деп пікір білдіруі жастық жалынымды оятып, әдебиетке деген құштарлығымды арттыра түскендей.
– Шығармашылық дүниелеріңіз 1980 жылдан бастап баспадан жарық көрген екен. Осы жайында тарқата айтып беріңізші…
– Иә, ең алғаш 1980 жылы «Жалын» баспасынан «Бастау» атты жыр жинағым жарыққа шықты. Одан соң 1985 жылы «Аққозы», 1993 жылы «Сергек Серік» атты көркем шығармаларым жас оқырмандармен қауышты. «Ана тілі» баспасынан «Үй ішімізбен қазақша үйренейік» қосымша оқулығым, «Атамұра» баспасынан Ш.Құлманова, М.Оразалиева, Б.Сүлейменованың авторлығымен шыққан 2-3-сыныптарға арналған «Музыка» пәні оқулығына «Жыл басы кім болады?», «Аңдардың айтысы» атты музыкалық ертегім мен сюжетті шығармам енгізілді. Сондай-ақ, «Алақаныңда алтын бар» жантану іліміне көмекші оқу құралым, «Алма берсем аласың ба?» атты балаларға арналған суретті кітабым жарық көрді. Бұл еңбектерім сол уақытта үлкен сұранысқа ие болып, облыс мектептерінде бастауыш сынып балаларын оқытуда кеңінен қолданылды.
«Білім» баспасынан «Ақ батамен өс, балам!», «Мектептегі сахна сабақтары», «Бастауыш мектепте халықтық тәлім-тәрбие берудің шығармашылық жолдары», «Ғылым ордасы» баспасынан «Сүйімбикенің қоштасу дұғасы», «Әуен әлемінде» сияқты туындыларымның жас мұғалімдердің тәжірибесін толықтыруына көп көмегі тиді деп ойлаймын. Сонымен қатар, «Балалар мен жасөспірімдердің өзіне қол жұмсауының алдын алуда педагогтің рөлі», «Балалар мен жасөспірімдерді эвристикалық әдістермен көркемдік-шығармашылыққа баулу», «Ғажайып әлем» атты кітаптарым да әлі күнге дейін тәрбиелік мәнін жойған жоқ.
Жалпы баланы кішкентай кезінен бастап, қоғамның толыққанды мүшесі болғанға дейін үздіксіз дамытып отыру қажет. Осы тұрғыдан келгенде адамды алға қарай ұмтылдырып, арман-мұратына жетелейтін – шығармашылық ойлау мен іс-әрекет.
– Облыстық радио арқылы қазақ тілінің аясын кеңейтуге атсалыстым деп қалдыңыз…
– Ол 1989-1990 жылдар болатын. Облыстық радиотораптан «Кел, қазақша үйренейік!» атты аптасына 5 күн арнайы хабар әзірленіп, арнаулы бағдарлама аясында сабақ жүргіздім. Қаланың бірқатар мекемелерінде қызмет ететін өзге ұлт өкілдеріне, ынталы азаматтарға «Білім» қоғамының лекторы ретінде қазақ тілінен сабақ бердім. Күнделікті сабақтардың нәтижесін радио- теледидардан арнаулы хабар дайындап көрсетіп отырды. Бұдан бөлек, педагогикалық тақырыпта «Тәрбие туралы толғаулар» атты хабар жүргізген болатынбыз.
– Педагогика саласында ғылыми-зерттеу еңбектеріңіз қолдау тауып, докторлық дәрежесіне көтерілдіңіз. Бұл бағытта қандай тақырыпты негізге алдыңыз?
– Мұғалім жоғары білімді маман болса да әрдайым ізденісте жүруі тиіс. Жаңашыл, шығармашылыққа қабілетті болуы қажет. Осы орайда әйгілі Қазан университеті жанындағы Біліктілікті жетілдіру факультетінде бірнеше рет дәріс алып, ұстаздық жолымдағы жиған-терген тәжірибеммен ұштастырып отырдым. Соның нәтижесінде, 1994-1997 жылдар аралығында Қазан университетінің «Татар тілі» мен «Педагогика» кафедраларында ғылыми-зерттеу жұмысымен айналысып, 1997 жылы «Балабақша – мектеп – жоғары оқу орны» жүйесінде «Жеке тұлғаны шығармашылық бағытта, ұрпақтар сабақтастығын қамтып тәрбиелеу» деген тақырыпта кандидаттық диссертация қорғап, педагогика ғылымдарының кандидаты атағын иелендім. Ал 2009 жылы осы университеттің педагогика кафедрасында «Оқушыларды халық өнері арқылы көркемдік-шығармашылық іс-әрекетке эвристикалық оқытудың педагогикалық жүйесі» тақырыбында докторлық диссертациямды сәтті қорғап шықтым.
Ә.Тәжібаев атындағы облыстық әмбебап-ғылыми кітапханасы жанындағы «Рауан» шығармашылық орталығының құрметті мүшесі, өзім еңбек еткен Қызылорда гуманитарлық университетінің «Шамшырақ» шығармашылық үйірмесінің көркемдік кеңесшісі ретінде жастарды шығармашылыққа баулуға еңбек еттім. Қазір зейнеткермін. Соның өзінде қаламызда өтіп жатқан қоғамдық шаралардан қалыс қалмай, жақсыны көрмек үшін деп жаңа бастамаларға қолдау танытып отырамын.
– Биыл ел тәуелсіздігіне – 30 жыл. Сіздер кешегі кеңестік идеологияның тәрбие сатысынан өттіңіздер. Осы тұрғыдан келгенде, тәуелсіз елдің ұрпақтарын тәрбиелеуде қандай да бір қиындықтар орын алды ма?
– Өте орынды сұрақ. Иә, әрине, екі бөлек қоғам, оның үстіне 70 жыл салтанат құрған кеңестік кезеңнен кейін егеменді елдің құрылымын қалыптастыру оңай емес екені белгілі ғой. Сол сияқты, тәрбиелік жұмыстар да түгелге жуық жаңа бағытқа қарай өзгерді. Тәуелсіз елдің ұрпақтарын тәрбиелеуде туған өлкеміздің тарихын тереңірек танытып, ұлттық құндылықтарымызды ұлықтау мәселесі басты орында тұрды. Осыған дейін ұмыт бола бастаған салт-дәстүріміз, әдет-ғұрпымыз қайта оралып, білім, мәдениет саласының жаңа тынысы ашылды.
Дәл қажетті тұсында Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласы ақпарат кеңістігінде кеңінен насихатталып, алдағы бірнеше жылдарға арналған идеологиялық жоспарға арқау болды.
Әңгімелескен
Ғазиза ӘБІЛДА,
«Сыр бойы»
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
