Облыс әкімінің орынбасары Серік Ахмет ел ішіндегі күрделі мәселелерге орай БАҚ өкілдерімен кездесу өткізді. Түйінді тақырыптар талқыланған жиында Сырдария өзеніндегі су тапшылығы мен ауыл шаруашылығы саласындағы мәселелер, құрғақшылыққа қатысты қазіргі жағдай баяндалып, ұсыныстар айтылды. Кездесуге жергілікті БАҚ басшылары, республикалық ақпарат құралдарының меншікті тілшілері, тәуелсіз журналистер, облыстық басқарма басшылары қатысты.
Жиында Серік Ахмет алдымен су мәселесіне қатысты бірқатар жайтты атап өтіп, атқарылып жатқан шараларға тоқталды.
– Сырдария өзені «Тоқтағұл» су қоймасында жиналған су көлеміне тікелей тәуелді. Мәселен, аталған қоймада жылына 15 млрд текше метр су жиналуы керек болса, қазір бар болғаны 7-8 млрд текше метрді құрап тұр. Сол себепті су тапшылығы сезіліп отыр. Тиісінше «Шардара» мен «Көксарайдағы» су көлемі кеміді. Сондықтан қазір Сырдария өзенінің суын ұлғайту мақсатында Үкімет тарапынан халықаралық келісімшарттар жасалып жатыр. Мәселені оңтайлы шешу үшін Қазақстаннан Қырғызстанға қажетті электр энергиясын беру жоспарлануда. Орнына вегетациялық кезеңде егісті суаруға қажетті су алынатын болады, – деді облыс әкімінің орынбасары.
Мұнан кейін облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Талғат Дүйсебаев өңірдің егін шаруашылығындағы су мәселесі бойынша атқарылып жатқан шаралар және ауыл шаруашылығы саласын субсидияландыруда кездесетін түйткілді мәселелер туралы баяндады.
– Жыл сайын мемлекеттік қолдаулар нәтижесінде ауыл шаруашылығы дақылдарының егіс көлемі ұлғайып келеді. Атап айтқанда, биыл облыс бойынша 188,2 мың гектарға ауыл шаруашылығы дақылдарын орналастыру жоспарланса, оның ішінде күріш егісінің көлемі өткен жылмен салыстырғанда 5,1 мың гектарға қысқартылып, 84,4 мың гектарға егу межеленді. Облыс бойынша 187,6 мың гектар ауылшаруашылық дақылдары орналастырылып, өткен жылмен салыстырғанда 3,4 мың гектарға артық егілді, – деді ол.
Биыл өңірдегі су тапшылығы салдарынан күріш егісінің межеленген 84,4 мың гектар көлемі 1,5 мың гектарға дейін қысқартылып, 82,9 мың гектарға орналастырылған. Бұл көрсеткіш өткен жылға қарағанда 6,6 мың гектарға кем. Ауыл шаруашылығы дақылдарын орналастыру барысында қысқартылған күріш егісінің орнына рентабельділігі және экспорттық әлеуеті жоғары дақылдардың көлемін арттыра отырып, егіс алқаптарын әртараптандыру жұмыстары қолға алынған. Нақты айтқанда, көкөніс, бақша, майлы және малазықтық дақылдар өткен жылмен салыстырғанда 11,1 мың гектарға артық орналастырылды.
Еркін диалог алаңында сала басшыларына БАҚ өкілдерінің тікелей сауал қойып, тиімді ұсыныстар айтуына мүмкіндік туды. Айталық, «Qazaqstan» телеранасының меншікті тілшісі Әділбек Жақанов ауылшаруашылығын қолдау бағдарламалары арқылы мал басын көбейту үшін субсидия алған шаруалар жайын қозғады. Жем-шөптің қымбаттауына байланысты субсидияның несиесін төлеуде қиындыққа тап болған шаруалар саны аз емес. Бұл орайда басқарма басшысы айтылған мәселенің орынды екенін, бүгінде жем-шөптің бағасын арзандатуға байланысты шаралар атқарылып жатқанын атап өтті.
Ал, Арал ауданында құрғақшылық салдарынан мал шығынының көбейгені белгілі. Журналист Миуа Байназарованың осы мәселеге байланысты қойған сұрағына басқарма басшысы ауданда 490-нан астам мал шығын болғанын, сондықтан бірінші кезекте жем-шөп жеткізуге басымдық берілгенін, бүгінде ауданға 1400 тонна шөп, 40 тонна жем жеткізілгенін, бұл жұмыстар әрі қарай да жалғаса беретінін айтты. Сондай-ақ, қазір «Азық-түлік келісімшарт корпорациясы ҰҚ» АҚ арқылы арзандатылған арпа жемін жеткізу шаралары атқарылуда. Алдағы уақытта ауданға 490 тонна арпа жемі жеткізілмек.
Жиында «Ұстаз мәртебесі» газетінің бас редакторы Нұрлан Көбегенұлы Сырдария ауданындағы шаруалардың егін егуі, Жалағаш ауданында мал жайылымының тарылуына байланысты мәселелерді айтып, Аралда мал шығынынан бөлек, төрт-түліктің арзан бағада өзге аудан, облыстарға сатылып жатқанын, халықтың малын шашыратып алу қаупі барын, бұл орайда қандай шаралар атқарылып жатқанын сұрады.
Басқарма басшысы Сырдария ауданында егін алқаптарына толықтай дақыл егілгенін, шаруалар егін егуге үлгергенін, ал мал жайылымына байланысты зерттеу жүргізіліп, тиісті шаралар атқарылып жатқанын атап өтті. Арал ауданындағы құрғақшылық салдарынан туындаған жағдайға байланысты облыстық жұмылдыру дайындығы басқармасының басшысы Медет Усайн қазір аудан көлемінде төтенше жағдай жариялау бойынша нақты шешім қабылданып, тиісті құжаттар рәсімделіп жатқанын жеткізді.
Бүгінде облыста күріш егу ісінің көлемін қысқартуға байланысты жағдайды әбден сараптаған абзал. Осы мәселені қозғаған облыстық мәслихат депутаты Шәкизада Әбдікәрімов әртараптандыру жұмыстарының тиімділігі туралы сауал қойды. Сондай-ақ, бұрын ата-бабаларымыз құрғақшылықтың боларын алдын ала нақты болжағанын, соған орай ерте қамданғанын тілге тиек етті. Ауа райы аумалы-төкпелі Сыр өңірінде метрологиялық болжам жасайтын арнайы мекемелер бұл жағдайды ертерек ескеріп, тиісті басқармалар бірігіп жұмыс атқарғанда, тіпті түліктердің ішкі миграциясын ұйымдастырғанда мұндай күрделі мәселелер туындамаған болар еді деген ойын жеткізді.
Ал «Qyzylorda» телеарнасының бас редакторы Айнұр Тұңғышбаева дәл қазіргі жағдайды ескере отырып, халықтың азық-түлік қауіпсіздігін бірінші кезекке қойып, картоп, сәбіз секілді өнімдерге субсидия беру керегін, ережеге өзгеріс енгізу туралы ұсынысын айтты.
Жиында Қамыстыбас-Ақшатау көлдер жүйесіндегі су деңгейін арттыру бағытындағы мәселелер де қозғалды. Облыстық табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Бауыржан Шәменов облыста 207 көл барын, бүгінде су тапшылығына байланысты 17 көлде су тартылғанын атап өтті. Оның ішінде ең өзектісі – Қамыстыбас-Ақшатау көлдер жүйесі. Расында соңғы үш жылда көлдерге су аз түскен.
– Қазақстан Республикасының экология, геология және табиғи ресурстар министрі Мағзұм Мырзағалиевтің облысқа сапары кезінде осы мәселені көтердік. Қазір Қамыстыбас-Ақшатау көлдер жүйесін сақтап қалу үшін Аманөткел тұсында су тоспасын салу туралы нақты шешім қабылданды. Атап өту керек, осыдан 15 жыл бұрын Солтүстік Арал теңізін сақтап қалу жобасының ішінде Аманөткел тұсынан су тоспасын салу қарастырылған болатын. Жобаның жүзеге асырылуы содан бері созылып келеді. Оның ішінде Дүниежүзілік банктің ішкі тәртібі бойынша Сырдария өзенінің бойындағы мемлекеттердің келісімін алу керек. Өзбекстан тарапы өкінішке орай жыл сайын Қазақстанға тиесілі 1,5 млрд текше метр суды Арнасай су қоймасына жіберу жөнінде ұсыныс білдірді. Өз кезегінде бұған Қазақстан тарапы келіскен жоқ. Соған байланысты кейбір компоненттерін республикалық бюджеттен бастап кеткен болатынбыз. Оның ішінде Қамыстыбас-Ақшатау көлдер жүйесін қалпына келтіру жұмыстары САРАТС-2 жобасының аясында атқарылуы тиіс болған. Бірақ сәуір айында бөлек алып, облыстық бюджеттен құжаттарын әзірлеу жұмыстарын бастап жатырмыз, – деді ол.
Сырдария өзеніндегі су тапшылығының алдын алу жұмыстары туралы ҚР экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің су ресурстары комитетінің су ресурстарын пайдалануды реттеу және қорғау жөніндегі Арал-Сырдария бассейндік инспекциясының басшысы Сейілбек Нұрымбетов баяндады.
Басқосуда БАҚ өкілдері сала басшыларына өткір сауал қоюмен қатар, білікті су мамандарын даярлау, дария арнасын тазарту және мәдени-тарихи нысандардың қорғалуына қатысты ұсыныстарын ортаға салды.
Айдана Жұмадинова,
«Сыр бойы»
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
