Көлік саласы – ел экономикасының маңызды секторларының бірі. Жолаушы мен жүк тасымалдайтын көлік құралдары адам өмірі мен денсаулығына қатер төндіретін қауіпті объекті. Аймақта автомобиль, теміржол және су көліктері қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган – облыс бойынша көліктік бақылау инспекциясы қызмет атқарады.
Осы құрылым басшысы Нәжмадин Шамұратовпен әңгіме барысында көлік бақылау жұмыстары жөнінде біраз мағлұматқа қанықтық.
– Нәжмадин Шакизадаұлы, инспекцияның көлік бақылау саласындағы жұмысына тоқталып кетсеңіз…
– Инспекцияның негізгі міндеттерінің бірі – жол желісінің сақталуына, жолаушылар, қауіпті жүк тасымалына, отандық және шетелдік тасымалдаушылардың рұқсат беру жүйесі талаптарының орындалуына бақылау-қадағалау жұмыстарын жүргізу. Сонымен бірге техникалық қарап-тексеру операторларының көлiк құралдарын мiндеттi техникалық тексеруден өткізуді ұйымдастыру және жүргізу тәртiбiн сақтауына мемлекеттiк бақылауды жүзеге асырады.
Заң бұзушылықтың ауқымды бөлігі жүк тасымалдау талаптарының орындалмауымен байланысты. Оның ішінде ірі көлемді және ауыр салмақты жүкті арнайы рұқсатсыз, құжатсыз тасымалдау қауіпті жүкті тасымалдау кезінде еңбек пен тынығу режимiн, жолаушыларды тасымалдау талаптарын сақтамау.
Көлік саласындағы көрсеткіштерге келсек, былтыр атқарылған жұмыстар нәтижесінде 1609 құқық бұзушылықтар анықталып 51,5 млн теңге айыппұл салынды, 45,6 млн теңге республикалық бюджетке өндірілді, бюджетке өндірілген алым сомасы 108,1 млн теңгені құрады.
Жол желісінің сақталуын қамтамасыз ету үшін көлік прокуроры, жергілікті атқарушы органдар, жергілікті полиция қызметі, «КазАвтоЖол» АҚ өкілдерінің және қоғамдық ұйымдардың өкілдерінің қатысуымен «Жолда қабылдау» акциясы өткізіліп, Шиелі, Жаңақорған аудандарында тасымалдаушылар, жер қойнауын пайдаланушыларға ауыр салмақты жүкті тасымалдау бойынша түсіндіру жұмыстары жүргізілді.
«Автомобиль көлігі туралы» заңға бөлінбейтін жүк ұғымы енгізілген. Осы өзгерістерге сәйкес бөлінбейтін жүктерді немесе мамандандырылған автомобиль-цистерналарда тасымалданатын сұйық жүктерді тасымалдау жағдайларын қоспағанда, көрсеткіш салмақтық және габариттік параметрлерден асқан жағдайда республика аумағынан өтуге жол берілмейді. Алайда, қиыршық тас, құм тасымалдайтындардың заң талаптарын сақтамауы жиі орын алуда. Осыған байланысты Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің облыс бойынша департамент өкілдерімен бірлесіп «Сапалы жол – адалдық алаңы» жобасы аясында өткен маусым-тамыз айларында бірлескен рейд жүргізілді.
– Қазір өзекті мәселелердің бірі – жолаушыларды заңсыз тасымалдау, бұл бағытта қандай жұмыстар атқарылуда?
– Бұл бағыттағы бақылау-қадағалау жұмыстарын атқару міндеті инспекцияның құзыретіне 2019 жылдың 4 мамырынан қайта жүктелді. Сол кезден бастап инспекция мамандары жолаушылар тасымалын реттейтін заңнама талаптарын тұрғындарға түсіндіруді бастады. Заңсыз тасымалдаушылар көп шоғырланған аумақтарда жергілікті атқарушы органдар, жергілікті полиция қызметі басқармасы, кірістер басқармасы өкілдері бірлесіп, түсіндіру жұмыстарын атқарды. Жалағаш, Тереңөзек, Қазалы, Шиелі, Жаңақорған аудандарында әкімдіктермен бірлесіп, көлік заңнама талаптарын түсіндіру мақсатында көшпелі кеңестер өткізілді. Такси қызметімен айналысу үшін тасымалдаушылар бірқатар талаптарды орындауы керек. Атап айтқанда, дара кәсіпкер немесе заңды тұлға бола тұра жергілікті атқарушы органға такси тасымалдаушысы ретінде жұмыс бастау туралы хабарлама жолдайды. Рейс алдында автокөлік техникалық тексеруден, такси жүргізушілер медициналық тексеруден өтіп тұруы тиіс. Сонымен бірге жарты жыл сайын автокөлікті техникалық байқаудан өткізу, ақпараттық-диспетчерлік қызмет көрсету жөніндегі шарттың болуын қамтамасыз ету, автокөлік құралын таксометрмен жабдықтау секілді талаптарды орындауы қажет. Алайда, бұл талаптарды тасымалдаушылар орындамайды.
Мысалы, пандемия кезінде адам өміріне қауіп төндірмеу үшін қалааралық, облысішілік тасымалға шектеу енгізілді. Шектеуге қарамастан заңнама талаптарын өрескел бұзған деректер болды. Атап айтқанда, тұрақты емес тасымалдауды жүзеге асыруға құқық беретін лицензияның болмауы, рейс алдында техникалық және медициналық байқаудан өтпеу, еңбек және тынығу режимiн сақтамау, шетел автокөліктерімен жолаушылар тасымалдау.
– Көктемде жүк тасымалдайтын автокөлік құралдарының қозғалысына шектеу енгізілуі бойынша не айтасыз?
– Автомобиль жолдары желісін сақтауға бағытталған шаралардың бірі – халықаралық және республикалық маңызы бар жолдарда жеке білікке түсетін жүктемесі 8 тоннадан артық автокөлік құралдарының қозғалысына көктемгі кезеңде шектеу енгізу. Шектеу Көлік және коммуникация министрі бұйрығымен енгізілген. Облыста көктемгі шектеу 1 наурыздан бастап 1 сәуге дейін енгізіледі. Осы мерзімде біліктік жүктемелерінің жалпы массасынан 20%-ке төмендету арқылы тасымалдау жүзеге асырылады. Жалпы пайдаланудағы республикалық маңызы бар автомобиль жолдарынан өтетін ауыр салмақты автокөлік құралдарымен жүк тасымалдау шектеулер есебімен арнайы рұқсат алу арқылы жүзеге асырылады.
Министрлік бұйрығына сәйкес шектеулер таратылмайтын тасымалдар түрлеріне де белгіленген. Халықаралық келісімдерге сәйкес жүктердің және жолаушылардың халықаралық тасымалдарын, төтенше жағдайларды жою және алдын алу жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыратын, зардап шеккен адамдарға гуманитарлық көмек, азық-түліктер тауарларын, жолаушылар мен жүктерді, дәрі-дәрмектерді тасымалдаушылар және қарулы күштер көліктеріне мұндай шектеу енгізілмеген. Тағы да бір проблемалық мәселе – жүк жөнелтушілердің тауар-жүк құжатын
ұсынбауы және көліктік бақылау бекет қызметкерінің жүргізушілерді тоқтату талабын орындамауы. Өткен жылы инспекция балансына жер қойнауын пайдаланушыларды сырттай бақылау жүргізуге пилотсыз ұшу құрылғысы сатып алынды. Дронды карьерлер төңірегінде қолдануды жоспарлап отырмыз.
Автомобиль жолдарын басқару жөніндегі ұлттық оператор облыстың оңтүстік аумағындағы «М-32 Самара-Шымкент-РФ» автомобиль жолының ақылы санатына көшу бойынша жұмыстар жүргізуде. Төрт жерден арнайы автоматтандырылған өлшеу құралы орнатылып, қазір техникалық жабдықтау жұмыстары атқарылуда.
– Техникалық бақылау орталықтарына қатысты не жаңалық бар?
– Инспекция міндеттерінің бірі – техникалық қарап-тексеру операторларының жұмысына мемлекеттік бақылау. Аймақта 31 техникалық байқау орталығы тізілімге енгізілген. Қазір 37 стационар, 8 ұтқыр желі тіркелген. Техникалық қарап-тексеру операторларының ұйымдастыру және жүргізу тәртiбiн сақтауын мемлекеттiк бақылау барысында диагностикалық карталарда көлік құралының фотосуреті болмауы, мемлекеттік тіркеу нөмірлік белгісін және тежеуіш стендінің роликтерінде тұрған автомобильдің алдыңғы осін бір уақытта шолуын қамтамасыз етпеу деректері орын алған.
Осыған байланысты, былтыр 10 бақылау субъектісіне бармай профилактикалық бақылау жүргізілді, тексеру нәтижесі бойынша тәртіп түсіндіріле отырып, анықталған бұзушылықтарды жою туралы ұсыным табысталды. Заңнама талаптарын өрескел бұзған 4 техникалық қарап-тексеру операторының жұмысын инспекция ұсынысы негізінде «НИТ» АҚ уақытша тоқтатқан.
– Теміржол мен су көліктерін бақылауға қатысты айтып өтсеңіз..
– Теміржол көлігі саласы бойынша қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету және станциялық, магистральдық, кiрме жолдарды, сондай-ақ жылжымалы құрамды, техникалық құралдарды, теміржол өткелдерiн күтiп-ұстау, жолаушылар және жүк тасымалдауды бақылау-тексеру міндетімізге кіреді. Теміржол көлігі саласында қызмет көрсететін шаруашылық субъектілерінде жүргізілген тексеру іс-шараларының қорытындысы бойынша заңнаманы және күтіп ұстау ережелерін сақтамауына байланысты 4 кірме жол, 11 бағыттамалы бұрма, 8 станциялық жолдың, 3 магистральдық жолда аралықтың, 4 теміржол жылжымалы құрамның пайдалануы уақытша тоқтатылған.
Жыл қорытындысы бойынша қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету туралы «ҚТЖ-жүк тасымалы» ҰК» АҚ «ЖТ-Қызылорда бөлімшесі» филиалының инспекцияға ұсынған ақпараты бойынша 38 дерек тіркеліп, оның ішінде 30 инцидент және 8 кірме жолда жылжымалы құрамдардың рельстен шығып кету оқиғалары болған. Бұлар бойынша тармақ иеленушілер заң талаптарын бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілікке тартылып, 492071 теңге айыппұл салынып, толық өндірілген. Ал жалпы темір жол көлігінде атқарылған жұмыс нәтижесінде өткен жылы 97 тұлға әкімшілік жауапкершілікке тартылып, 2,5 млн теңге көлемінде айыппұл төледі.
Инспекцияның су көлігі саласындағы негізгі міндеттерінің бірі – кемені қауіпсіз пайдалануына бақылау жүргізу. Сыр өңірінде 200-ге жуық көлдер мен каналдар, Сырдария өзені мен 18 учаскеден тұратын Кіші Арал теңізі орналасқан. Осы су айдындарында пайдаланылатын шағын көлемді кемелерге бақылау жұмыстары жүргізіледі.
Өткен жылы карантин кезеңінде бақылау жүргізуге мүмкіндік болмағандықтан, су көлігінде 5 оқиға орын алып, (2019 жылы – 0) нәтижесінде 6 адам суға кетіп қайтыс болған. Бұл оқиғалар кеме жүргізушілерінің салғырттығы, шағын көлемді кемелерді қауіпсіз пайдалануға немқұрайлы қарағандығының салдарынан. Өткен қазан-қараша айларында Кіші Арал теңізіндегі балық аулау маусымында су көлігінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін Көлік комитеті «Казбот-53» арнайы су көлігімен рейдтік іс-шаралар жүргізді. Кіші Арал теңізінің жағасында шағын көлемді кеме иелері мен кеме жүргізушілерінің қатысуымен мәжіліс өткізіліп, су көлігін пайдалану ережелері түсіндірілді. Сондай-ақ, рейд барысында шағын көлемді кемелерді пайдалану кезінде анықталған заң бұзушылықтар бойынша 43 жеке тұлға әкімшілік жауапкершілікке тартылды. Жыл басынан бері 418 шағын көлемді кеме тексерілді, қарау барысында анықталған кемшіліктер бойынша 52 жеке тұлғаға әкімшілік шара қолданылды. Биыл навигация кезеңінде су көлігіндегі бақылау жұмыстарын күшейту үшін инспекция құзырлы мемлекеттік мекемелер, табиғат қорғау және облыс прокуратурасымен бірлескен жұмыстар жүргізуді жоспарлады.
Инспекция міндетінің бірі – автомобиль, теміржол және су көлігі саласында мемлекеттік қызмет көрсету. Инспекция барлығы 17 мемлекеттік қызмет түрін тұтынушыларға ұсынады. Барлық мемлекеттік қызмет электронды түрде. Былтырғы жыл қорытындысы бойынша барлығы 1532 мемлекеттік қызмет көрсетілсе, 419 өтініш қараусыз қайтарылды. Қайтару себептері – құжаттар топтамасы толық болмауы, өтініштердің дұрыс рәсімделмеуі.
Инспекция ғимаратында мемлекеттік қызмет алушыларға тиімді жағдай жасау үшін www.egov.kz өзіне-өзі қызмет көрсету бұрышы қарастырылған. Жұмыс инспекция басшылығының назарында. Мемлекеттік қызметтердің уақытылы, сапалы ұсынылуына бақылау жүргізу үшін комиссия құрылған. Комиссия мүшелері «ИИС ЦОН АРМ МОНИТОРИНГ» арқылы үнемі талдау жүргізуде.
Ұжымда сыбайлас жемқорлық көріністерінің алдын алу бойынша да бірқатар шаралар атқарылуда. Үнемі жемқорлық тәуекелдерін анықтау бойынша зерделеу жұмыстары жүргізіледі. Басшының бұйрығымен ішкі бақылау комиссиясы құрылып, жылжымалы көліктік бақылау бекеті мамандарының қызметіне ішкі бақылау жүргізіледі. Бақылау нәтижелері бойынша бекет мамандарының жұмыстарынан анықталған кемшіліктер талқыланып, тиісті тәртіптік шаралар көрілуде.
Сонымен қатар, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі облыс бойынша департаментінің «Адалдық алаңы» жобалық кеңсесінде «Көлік коммуникация кешеніндегі қоғамдық бақылау» бұрышы ашылды. Әр аптаның сәрсенбісі күні инспекция мамандары азаматтарды қабылдайды. Өткен жылы заңнама бұзу дерегі тіркелген жоқ.
– Сұхбатыңызға рахмет!
Әңгімелескен
Ыдырыс ТӘЖІҰЛЫ,
«Сыр бойы»
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<